Eğitim Programı
Erken Eğitim Hizmetleri
Erken eğitim programları, 1960’lı yıllarda düşük sosyo-ekonomik özellikleri nedeniyle gelişimleri risk altında olan çocuklar için başlatılmıştır. 1970’li yıllarda ise bu programlara, biyolojik risk grubundaki bebekler, erken yada düşük doğum ağırlığı ile doğan bebekler gibi yeni gruplar eklenmiştir. Bu programların ortak özelliği uzmanların aktif ve yönlendirici, ailelerin pasif gözlemci olarak katılmalarıdır. Daha sonraki yıllarda anne-babaların sistem içindeki rolleri değişmiş, “çocuk merkezli programlar” yerini “aile merkezli programlara” bırakmış ve ailelerin eğitimlerde aktif rol almaları sağlanmıştır (Halpern 1986; Upshur 1991’den aktaran Sucuoğlu 2003)
Günümüzde ailelerin ve küçük çocukların farklı gereksinimlerine odaklanmış birçok erken eğitim programı uygulanmaktadır. Uygulanan eğitim programlarının anne-babaların ebeveyn olma becerilerinde, anne-bebek etkileşiminin kalitesinde ve çocukların gelişimsel becerilerinde olumlu yönde farklılıklar yarattığı kabul edilmektedir. Yapılan çalışmalar, erken eğitimin engelli bebeklerin gelişimine de olumlu etkileri olduğunu göstermiştir (Fain 2004).
Ülkemizde engelli bebeklerle yürütülen erken eğitim çalışmalarının geçmişi çok kısadır. 1980’li yıllarda başlatılan çalışmalarda, anne-babalara çocuğun bakımı ve beslenmesi ile ilgili bilgiler verilmiştir. 1990’lı yıllarda ise engelli çocuk aileleriyle ev merkezli çalışmalar yürütülmeye başlanmıştır.
Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı
Küçük Adımlar, 0-6 yaş arasındaki gelişimsel geriliği olan çocuklara yönelik hazırlanmış 8 ciltlik bir erken eğitim programıdır. Program, gelişimsel geriliği olan çocukların anne-babalarına yönelik olarak hazırlanmıştır. Çocuğun ev ortamında eğitilebilmesi için kolayca uygulanabilir ilkeler sunmaktadır. Küçük Adımlar Programı’nın her cildinin özelikleri kısaca şöyledir:
Kitap 1- Küçük Adımlar’a Giriş: Küçük Adımlar’ın nerede, nasıl ve hangi amaçlara yönelik olarak geliştirildiğini anlatmakta ve programı kullanma yolları önermektedir.
Kitap 2- Çocuğunuzun Programı: Ailelerin çocukları için nasıl amaç saptayacaklarını ve ev ortamında çocuklarının bu amaçlara ulaşmasına nasıl yardımcı olacaklarını açıklamaktadır.
Kitap 3- İletişim Becerileri: Konuşma öncesi ve konuşma düzeylerinde dil edinimi özelliklerini içermektedir. Bu kitapta dil, toplumsal etkileşim bağlamında ele alınmakta ve dil becerileri oyunla ve günlük etkinliklerle öğretilmektedir.
Kitap 4- Büyük Kas Becerileri: Bu kitap, vücudun büyük kaslarının kullanılmasıyla gerçekleştirilen becerileri içermektedir. Bunlar çocuğun oturmasını, emeklemesini, yürümesini, tırmanmasını, topu tutmasını vb sağlayan becerilerdir.
Kitap 5- Küçük Kas Becerileri: Küçük kas becerileri, ellerin ve gözlerin küçük kaslarını kullanan becerilerdir. Bebeğin annesinin parmağını ilk tutuşundan, çizim yapma ve kesme gibi karmaşık becerilere kadar pek çok beceriyi içermektedir. Ayrıca bu kitapta problem çözme becerileri, şekil, renk ve büyüklük gibi kavramların edinimi de anlatılmaktadır.
Kitap 6- Alıcı Dil Becerileri: Bu kitapta, başkalarının dilini kullanma becerileri olarak tanımlanan alıcı dil becerileri yer almaktadır. Bu beceriler, başkalarının ne dediğine dikkati yöneltmeyi, talimatları izlemeyi ve hepsinden önemlisi, dili kullanma becerilerinin gelişmesini sağlamaktadır.
Kitap 7- Kişisel ve Toplumsal Beceriler: Bu kitap, çocukların başkalarıyla iletişimde bulunmalarını, oynamalarını ve yemek yeme, tuvalet, giyinme, hijyen becerileri gibi alanlarda bağımsızlık kazanmalarını ele alınmaktadır.
Kitap 8- Gelişim Becerileri Envanteri: Bu ciltte Küçük Adımlar’ın parçaları bütünleştirilmektedir. Kitapta yer verilen “Gelişim Becerileri Envanteri”, çocuğu değerlendirmek ve amaç belirlemek için kullanılan kontrol listelerinden oluşmaktadır.
Küçük Adımlar Nedir?
– Avustralya Macquarie Üniversitesi’nde hazırlanmış olan bir erken eğitim program materyalidir.
– Macquarie programını takip etmektedir.
– 0-4 yaş arasındaki gelişimsel geriliği olan çocuklara yönelik bir erken eğitim programıdır.
– Gelişimsel geriliği olan çocukların anne-babalarına yönelik olarak hazırlanmıştır.
– Küçük Adımlar “neyi, nasıl öğretilmeli” sorularına cevap bulmanızı sağlar.
Küçük Adımların İlkeleri
– Bütün çocuklar öğrenebilirler.
– Engelli çocukların, tüm çocukların öğrendiği ve kullandığı becerileri öğrenmeleri gerekir.
– Anne-babalar çocuklarının en önemli öğretmenleridir.
– Yaşamın ilk yılları öğrenme açısından çok önem taşır.
– İyi hazırlanmış değerlendirme ve öğretim teknikleri, daha etkili öğrenme sağlar.
– Her çocuk farklıdır, her aile farklıdır. Başarılı bir program hem ailenin hem çocuğun gereksinimlerini karşılamalıdır.
– Küçük Adımlar programı, Macquarie programını takip etmektedir.
Macquarie Programı’nın Özellikleri
– Zihinsel engelli çocukların olası en normal şekilde yaşamını sürdürmesine yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
– Eğitsel bir programdır. Tedavi amaçlı değildir.
– Normal gelişim becerilerini öğretir.
– Küçük adımlarla öğretir.
– Titiz bir değerlendirme sürecine dayanmaktadır.
– Çocuklar belirlenen amaçlara ulaşmaya çalışırlar.
– Her çocuğun bireysel programı vardır.
Programın Uygulanması
Küçük Adımlar Programı, ailelerin kullanımlarına yönelik hazırlanmış olmakla birlikte, çoğu aile programı uygularken desteğe ihtiyaç duymaktadır. Dolayısıyla, Türkiye’de Küçük Adımlar Programı’nın uygulanması, Zihinsel Engellilere Destek Derneği’nin çeşitli üniversitelerle yaptığı protokoller çerçevesinde aile rehberi desteğiyle yürütülmektedir. Özel Eğitim, Psikoloji, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık, Okul Öncesi Öğretmenliği bölümlerinde okuyan üniversite öğrencileri aile rehberi olarak yetiştirilmekte ve yetiştirilen bu uzmanlar Küçük Adımlar programının uygulaması sırasında ailelere destek olmaktadır. Program Türkiye’de de yaygınlaştırılmaktadır.
